Wstrząs – definicja
Wstrząs to stan, w którym następuje i utrzymuje się przez jakiś czas niedostateczne w stosunku do potrzeb organizmu zaopatrzenie komórek w tlen i substancje energetyczne – następuje to mimo uruchomienia wszystkich mechanizmów obronnych. Stan ten prowadzi do wystąpienia nieprawidłowych przemian chemicznych w komórkach. Powstanie nierównowagi w pomiędzy zaopatrzeniem a zapotrzebowaniem może być wywołane przez wiele czynników, przy czym poszczególne z nich mogą doprowadzić do różniących się od siebie odmian wstrząsu. Jest to o tyle istotne, że pierwotny czynnik ma znaczenie dla wyboru właściwego leczenia.
Utrata krwi
Wstrząs krwotoczny to wstrząs spowodowany utratą krwi. Prawidłowa reakcja organizmu w sytuacji utraty krwi polega na dostosowaniu układu krążenia do utrzymania pracy z mniejszą objętością krwi oraz odtworzeniu brakującej jej części. Polega to głównie na zmniejszeniu pojemności naczyń żylnych i przyśpieszeniu krążenia krwi, a tym samym utrzymaniu objętości wyrzutowej serca na niezmienionym poziomie. Konieczne jest wobec tego zmniejszenie oporu w naczyniach tętniczych czyli obniżenie ciśnienia krwi. Zjawisko to może być związane z trudnością utrzymania pionowej pozycji oraz poruszaniem się.
Przyczyny wstrząsu krwotocznego
Do powstania wstrząsu dochodzi gdy utrata krwi jest na tyle duża, że przekracza to możliwości adaptacyjne organizmu – ponad 25% krwi krążącej. Druga możliwość to gdy przystosowanie ma na celu utrzymanie ciśnienia tętniczego na niezmienionym poziomie.W takich przypadkach opór obwodowy naczyń wzrasta, co nie pozwala na przyspieszenie krążenia.
Sam wzrostu oporu jest wywołany pobudzeniem ze strony przysadki i nadnerczy i uwalnianiem związków wywołujących obkurczenie naczyń. Ilość tych związków jest proporcjonalna do siły urazu, a może dodatkowo rosnąć w wyniku takich bodźców jak silny ból, uraz tkanek miękkich oraz silny uraz psychiczny.
Skutkiem powyższych procesów jest sytuacja, w której występuje wzrost oporów w naczyniach z jednoczesnym zmniejszeniem objętości krwi, co prowadzi do zmniejszonej objętości wyrzutowej serca, a tym samym do zmniejszenia ilości tlenu dostarczanego do komórek, podczas gdy pobudzenie wywołane przez przysadkę i nadnercza powoduje, że zapotrzebowanie to jest większe.
Objawy wstrząsu
Wstrząs można zaklasyfikować jako wczesny, rozwinięty oraz późny. W zależności od powyższego, różni się rodzaj reakcji i pojawiające się objawy. Można tu wyróżnić między innymi częstotliwość pracy serca – powyżej 100 dla wstrząsu wczesnego, do nawet ponad 140 przy wstrząsie późnym. Przy czym jest ono dosyć słabo skorelowane z niedoborem krwi – współczynnik korelacji wynosi tu poniżej 0,5. Kolejnym objawem może być stan psychiczny chorego, który może być niespokojny przy wczesnym wstrząsie, a później zamroczony lub w ogóle bez kontaktu. Należy jednak uważać, ponieważ zachowanie chorego może być mylące – w początkowym okresie może to być nawet euforia i bagatelizowanie problemu.
Ciśnienie tętnicze może być obniżone, a przy wstrząsie późnym nawet nieoznaczalne. Może się ono jednak utrzymywać na niezmienionym stanie nawet przy dużej utracie krwi. Dlatego często stosuje się lepszy wykładnik, jakim jest wskaźnik wstrząsowy stanowiący iloraz częstości tętna do skurczowego ciśnienia krwi. Uosób zdrowych współczynnik ten powinien wynosić poniżej 1, a podczas wstrząsu przekracza tę wartość.
Kolejnym objawem wstrząsu krwotocznego może być obniżone ciśnienie żylne około 0. W warunkach szpitalnych, dobrym wskaźnikiem jest temperatura dystalnych części ciała np. palucha. Sprawdza się tu różnicę pomiędzy temperaturą tułowia oraz palucha. Czułym wskaźnikiem stanu chorego jest również diureza (wydalanie moczu) godzinna.
Na podstawie książki „Chirurgia kliniczna i operacyjna” pod redakcją M. Śliwińskiego i W. Rudowskiego.
wirtualnachirurgia 