Podstawowa klasyfikacja gojenia ran

W leczeniu ran można zasadniczo uzyskać następujące gojenia:

  • gojenie doraźne abo rychłozrost – w tym przypadku brzegi rany sklejają się, zostaje odtworzona ciągłość skóry, a końcowym efektem jest liniowa blizna;
  • gojenie opóźnione przez ziarninowanie – jest to proces dłuższy i występujący wtedy, gdy nie doszło do pierwotnego zamknięcia się rany. Powodem może być duży ubytek naskórka, zakażenie lub brak zaopatrzenia rany;
  • gojenie pod strupem – występuje gdy dojdzie do wytworzenia ze skrzepu strupa, który jest naturalnie tworzącym się opatrunkiem na ranę.
W zależności od poziomu trudności i ewentualnych powikłań, leczeniem ran zajmują się poradnie chirurgiczne (prostsze przypadki), lub oddziały chirurgii specjalistycznej, jak w przypadku zranień dużych naczyń krwionośnych lub rozległych opażeń.

Pierwsza pomoc w przypadku zranienia

Co oczywiste, pierwsza pomoc powinna zostać udzielona na miejscu wypadku, jeszcze przed dostarczeniem rannego do chirurga. W przypadku ran niewielkich oraz stosunkowo czystych (bez kontaktu z ziemią, odchodami itp.), interwencja może ograniczyć się do pierwszej pomocy. Powinna ona polegać na odkażeniu skóry środkiem dezynfekcyjnym i umieszczeniu na ranie jałowej gazy. Prowadzi to najczęściej w ciągu kilku dni do gojenia pod strupem lub przez ziarninowanie. Można również skorzystać z plastrów do spojenia brzegów zranienia (czyli steristripów), co pozwoli na gojenie doraźne.

Rana zaopatrzona - gojenie

Zaopatrzona rana na etapie gojenia

Pierwsza pomoc przedchirurgiczna polega na obmyciu brzegów rany środkiem odkażającym i założeniu na ranę opatrunku z jałowej gazy przymocowanej bandażem lub plastrem – niezależnie od tego czy w ranie znajduje się tkanka mózgowa czy wypadnięte z jamy brzusznej jelita.  W przypadku silnego krwawienia żylnego, należy opatrunek mocniej ucisnąć opaską. Jeżeli występuje krwawienie tętnicze to wymagany jest silny ucisk za pomocą opaski sprężystej, a czasem również ucisku palcem. Należy również unieruchomić złamania.

Chory musi być jak najprędzej dostarczony do chirurga. Dodatkowym czynnikiem jest tutaj szybkie namnażanie bakterii w ranie. Każda rana przypadkowa, do 4 godzin od jej powstania jest raną skażoną, a możliwość rozwoju zakażenia wynosi 14%, a po upływie 4 godzin jest raną brudną, w której możliwość zakażenia sięga 40%.

Zasady chirurgicznego leczenia ran

Naczelną zasadą chirurgicznego leczenia przypadkowych ran jest zmniejszanie ryzyka zakażenia – środkiem do tego celu jest zamknięcie rany za pomocą szwu pierwotnego. Pozwala to na uzyskanie korzystnego dla chorego i jednocześnie szybkiego gojenia rany. Gdy istnieją wątpliwości co do tej metody, stosowany jest szew pierwotny odroczony, czyli szwy założone na ranie są wiązane po upływie kilku dni, gdy w ranie nie pojawią się objawy zakażenia.

Gdy chirurg przekonany jest o rozwoju zakażenia w ranie, stosowane jest leczenie otwarte. W tym przypadku czeka się na pojawienie się w ranie zdrowej ziarniny i dopiero wówczas stosuje się szew późny rany – jeżeli brzegi skóry dadzą się zbliżyć, albo stosuje się przeszczep skóry dla uniknięcie rozległej blizny. Możliwe jest też oczekiwanie na zgojenie przez ziarninowanie, jeśli rozmiar rany nie jest za duży.

Etapy działania chirurga po dostarczeniu rannego

Kolejne etapy wyglądają następująco:

  • ocena stanu ogólnego rannego i podjęcie w pierwszej kolejności leczenia zaburzeń ogólnej natury tj. na przykład wstrząsu i odwodnienia. Zapobiegawczo podaje się antybiotyk i metronidazol oraz stosuje postępowanie przeciw tężcowi,
  • w warunkach sali operacyjnej obmycie skóry wokół rany środkiem odkażającym, unikając jego przeniknięcia do rany,
  • usunięci z rany ciał obcych i skrzeplin,
  • przepłukanie w sposób staranny rany jałowym roztworem fizjologicznym NaCl,
  • odchylenie brzegów rany dla zbadania jej kieszeni i zachyłków,
  • wycięcie tkanek martwych, a nawet ściany rany, jeżeli płukanie roztworem NaCl nie doprowadziło do uzyskania wyglądu czystej rany,
  • szczelne zaszycie otwartej jamy ciała znajdującej się w ranie,
  • zaopatrzenie uszkodzonych naczyń krwionośnych podwiązkami, a dużych pni szwem naczyniowym,
  • zeszycie przerwanych pni nerwowych. Te, które zeszyte nie zostaną należy zaznaczyć wyraźnym szwem, by można je było znaleźć po zagojeniu rany,
  • zeszycie przerwanych ścięgien oraz tkanek miękkich nad zaopatrzonymi wcześniej pniami naczyniowymi, nerwowymi i ścięgnami,
  • w zależności od stanu czystości rany należy:
    • zeszyć ją szczelnie,
    • zeszyć z wyprowadzeniem drenu poza szwem
    • założyć szew pierwotny odroczony,
    • pozostawić do gojenia przez ziarninowanie.

Na podstawie książki „Zarys Chirurgii” pod redakcją Romana Górala.